Возвишениот Аллах вели: “И на секоја заедница Ние и одредивме обред за да го споменуваат името Аллахово при ‘рскот нивни од животното од Него, за нив наменето.“ (Ел-Хаџџ, 34) Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, рекол:“Јадете, складирајте (сочувајте) и поделете.“ (Муслим) Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, исто така рекол: “Јадете, нахраните (други) и складирајте.“ (Хадисот го бележи Бухари од Селеме б. Ел-Еквеа, радијАллаху анху, и овој хадис е општ од првиот, бидејќи наоѓаме потврда за количината на курбанското месо предвидено за јадење, ниту колку што се дели на сиромашните, а колку на комшиите. Токму поради ова научниците и се поделиле за количините и начинот на поделба на курбанското месо. Имам Ахмед, рахиметуллах, рекол: “Ние постапуваме по хадисот кој го пренесува Абдуллах, радијАллаху анху, па така власникот зема третина за себе, третина ќе нахрани кого сака, како хедије (поклон) подели третина и на сиромашните да подели една третина.“ Хадисот кој го споменува Ахмед, а го пренесува Абдуллах тој хадис е кој го наведол Алкаме, а во кој стои: “Абдуллах (Ибн Мес’уд) по мене пратил курбан и ми нареди себе си да земам третина, третина да им испратам на семејството на неговиот брат Атијје и третина да поделам како садака.“ Од Ибн Омер, радијАллаху анху, се пренесува дека рекол: “Курбаните се дела така што третина се остава за себе си, третина се поделува на роднини, а третина на сиромашни.“ Овие две преданиа ги навел авторот на книгата “Ел-Мугни“, а потоа рекол: “Ние се држиме за хадисот кој се пренесува од Ибн Аббас, радијАллаху анху, за својствата на Пратениковиот, саллАллаху алејхи ве селлем, курбан, а во кој стои дека рекол: “Своите покуќнини (семејство) нахрани ги со една третина, на сиромашните комшии подели им третина и третина подели како садака.“ Овој хадис го пренесува хафиз Ебу Муса ел-Есфехани во книгата “Ел-Везаиф“ и вели: “Хадисот е хасен (добар) бидејќи ова е мислење на Ибн Мес’уд и Ибн Омер, а не е познато дека некој од асхабите им се спротиставувал, па самото со тоа ова е консензус (иџма).“


Имам Шафи првобитно го застапувал ставот дека личноста за себе ќе остави половина курбан, а другата половина ќе ја подели како садака, сходно на зборовите од Возвишениот: “Јадете од него и поделете го на несреќниот бедник.“ (Ел-Хаџџ, 28) Во ајетот е споменета поделба на две, па со самите тие зборови за еднакви половини. Авторот на книгата “Ел-Мугни“ вели: “Кога е во прашање поделба на месо, тогаш нема некои посебно ограничувања, па ако би го поделил како садака целиот курбан и неговиот поголем дел, тоа е дозволено. Ако целиот курбан би го оставил за себе, освен мал дел кој би поделил како садака, и тоа е дозволено.“ Правниците на шафијската школа сметале дека е дозволено целиот курбан да се задржи за себе.


Поединечни научници сметаат дека е ваџиб (обврска) власникот на курбанот дел од месото да остави за себе и дека не смее да го подели целиот курбан, сходно на ајетите и хадисите кои говорат за оваа тема. Исто така, знаеме дека Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, на Прошталниот хаџџ наредил од секоја заклана камила да се земе дел месо и да се остави во тенџере, а кога се готви, јадел и месо и сафт. Хадисот го бележи Муслим од Џабир, радијАллаху анху.


Дозволено е да се складира и да се сочува за штедење курбанското месо бидејќи за дерогирани, сходно на мислењето на повеќето научници. Шејхул-ислам Ибн Тејмијје вели: “Напротив, пропис за забрана е на снагата кога постои причина за забрана, а тоа е глад, сходно на хадисот кој го пренесува Селеме б. Ел-Еквеа, радијАллаху анху, во кој стои дека рекол: “Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, рекол: “Кој од вас ќе придонесе жртва, после третиот ден во неговата куќа нека не останува ништо од тоа месо.“ Следната година луѓето рекле: “О Аллахов Пратенику, дали ќе направиме со месото како и минатата година?’, па Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, рекол: “Јадете, нахранете и складирајте, а минатите години меѓу луѓето владеела глад па сакав да им се помогне со (месо).“ (Муттефекун алејхи) Тогаш, ако владее глад, забрането е да се складира и чува месото повеќе од три дена, а во спротивно, ако нема глад, тогаш е дозволено.

Нема разлика помеѓу курбанот кој е ваџиб и оној кој е нафиле во поглед задржување на месото за себе, поделба како садака или хедије. Прописот е ист и за курбан кој се коли за умрен, или жив, како и за оној кој коли свој курбан или му го коли некој по препорака. На оној кому му е препорачано да заколи курбан, се однесува истиот пропис за нахранување и делење на месото како и на препорачателот. Што се однесува до ополномоштениот, и нему му е дозволено да постапи со курбанот како што прописите налагаат освен во ситуација ако власникот подара поинаку, па сходно на барањето ќе му се предаде курбан тој да го дели онака како што сака.


Забрането е да се продаде било кој дел од курбанот, било да биде збор за месото, лојот, кожата и слично, бидејќи тоа е имот кој е одвоен во име на Аллах па не е дозволено да се поврати на било кој начин баш како и садаката. Исто така на месарот не се дава ништо од курбанот во вид на надокнадување за неговата работа, бидејќи ако така се постапи, тоа се смета своја врста на трговија.
Што се однесува на оној кому што курбанското месо ќе му биде дадено, нему дозволено му е да постапува и работи со тоа месо што сака бидејќи тоа преминало во негова власт. Во два Сахиха од Аиша, радијАллаху анха, се пренесува дека Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, влегол во куќа и побарал храна па дадено му е леб и нешто зачини што останало во куќата, па рекол: “Како да видов нешто месо во камена тегла?“ Му реколе: “Да, но тоа месо Бурејда го добила како садака, а ти не јадеш садака.“ Тој рекол: “За неа тоа е садака, а за нас хедија.“ Во Бухаријевата верзија стои: “Да, но тоа месо Бурејда го добила како садака, а нас ни го дадола како хедије.“ Кај Муслим стои: “Месото за неа е садака, а од неа за нас е хедија.“


Меѓутоа, оној на кому што месо му е доделено, не треба повторно да го откупува тоа месо бидејќи и тоа е вид на враќање, а во два Сахиха од Омер б. Хаттаб, радијАллаху анху се пренесува дека рекол: “Дадов коњи на Аллаховиот пат па оној кому што е даден го запоставил, а јас сакав од него да го откупам, но помислив дека ефтино ќе ми го продаде со тоа за ова го прашав на Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, па ми рече: “Не купувај го па макар да ти го даде за еден дирхем, бидејќи оној кој бара повраток на својата садака ист е како куче кое ја лиже својата повраќаница.“


Ако садаката се поврати на оној кој ја дадол и тоа преку наследство во смисла тој да даде поклон нешто на својот роднина или му даде садака, а потоа овој се пресели (умре), па оној кој го дадеол тоа го наследува, во тој случај тоа станува негов имот и може да прави со него што сака во дозволените граници, сходно на хадисот кој го бележи Муслим од Бујреда, радијАллаху анху, во кој стои дека му дошла жена на Аллаховиот Пратеник, саллАллаху алејхи ве селлем, и му рекла: “Јас на својата мајка како садака и дадов слугинка па мајката умрела“, а Пратеникот, саллАллаху алејхи ве селлем, е рекол: “Тебе наградата ти е загарантирана, а патот на наследството ти се вратила.“


Од книгата: “Ресаил фикхијје“, шејх Мухаммед б. Салих ел-Усејмин
Обработка: ahlu-sunnah