МУСЛИМАНСКИ ИЗУМИТЕЛИ ШТО ГО ПРОМЕНИЈА СВЕТОТ


Кафето, чековите и три различни јадења на оброк се само дел од муслиманските изуми кои целосно го имаат променето секојдневниот живот на светско населние. Пред отворањето на својата најнова изложба, британскиот писател Paul Vallely направи список на 20 највлијателни мулсимански изуми.


1. Според легендата Арапот Калид кој ги одгледувал своите кози во регионот Кафа во Јужна Етиопија, приметил дека стоката е посебно жива откако ќе ги изеде плодовите од едно растение. Први луѓе за кои документирано се знае дека пиеле кафе се муслиманиските верници од Јемен, на кои кафето им помагало да останат будни за време на цело вечерните молитви. До крајот на 15 век, кафето стигнува во Мека и Турција. Во 1645 со извозот на кафе во Венеција, тоа премиерно се претставува пред европската публика. Арапскиот збор qahwa се претопува во турскиот збор kahve од што излегуваат италијанското caffe и англиското coffeе.


2. Старите Грци сметале дека нашите очи пуштаат зраци, нешто како ласери, и на тој начин ние можеме да гледаме. Во 10 век, муслиманскиот математичар Ибн ал-Хаитхам открива дека светлината всушност влегува во нашите очи а не излегува. Тој го измислил првиот фотоапарат (камера) без леќи, откако забележал како светлината влегува низ затворени ролетни. Колку била помала дупката толку била подобра сликата, по неколку обиди тој ја создал Camera Oscura (oд арапскиот збор qamara - кој значи темна или приватна соба).

Ал-Хаитхам е заслужен и за преминувањето на физиката од филозофска во експериментална активност.


3.Бета верзијата на шахот создадена во Индија од каде стига во Персија каде муслиманите ја до усовршуваат. Од таму Маврите во 10 век, преку Шпанија ја шират играта на запад во Европа а истовремено се шири и на исток кон Јапонија.

4. Илјадници години пред браќата Рајт, муслиманскиот поет, астроном, музичар и инженер Абас ибн Фирнас имал неколку обиди за создавање на летачка машина. Во 852-та година тој го прави својот прв обид од минарето на Големата Џамија во Кордоба од каде скока со направа составена од големо платно зацврстено со неколку долги стапови. Тој се надевал дека ќе може да лебди како птица но тоа не му успеало. За среќа ткаенината му го успорила падот и тој преживеал. Во секој случај тоа завршило како прв регистран случај на падобранство. По уште неколку децениска упорност во 875-та, на 70 години тој го има својот последен обид, но сега со усовршена машина составена од свила и пердуви од орел. Овојпат, полетува од планина и успева да се одржи во воздух подолго од 10 минути, по што паѓа на земја. Во чест на големиот измутел, аеродромот во Багдад и еден кратер на месечината го носат неговото име.


5. Перењето и бањањето се религиозни задолженија на Муслиманите, поради што тие со тек на време усовршуваат правење на сапун. Иако Египјаните имале некој вид на сапун, како и Римајните кои сапунот го користеле како помада, Арабите се тие што го измислиле денешниот сапун. Тие се првите кои искомбинирале растителни масла, натриум хидроксид и миризливи масла. За Арапите една од главните карактеристики по која ги препознавале Крстоносците, била нивната ужасна миризба. Освен сапунот, тие се одговорни и за шампонот кој прв пат бил пренесен во Европа во 1759-та од муслиманските трговци.



6. Процесот на одделување на течностите според нивната точка на вриење е откриен околу 800-та година од еден од најголемите муслимански научници Џабир ибн Хајан. Тој е одговорен и за трансформацијата на алхемијата во хемија, откривање на голем број процеси и машини кои се користат и денес: кристализација, дестилација, пурификација, оксидација, испарување и филтрирање. Тој ги открил и сулфурната и азотната киселина. Џабир е инвенторот и на дестилаторот со што на светот му ги дава првите парфеми и алкохолни пијалоци (иако пиењето било забрането). Како татко на модерната хемија тој посебно се залагал за систематско експериментирање.

7. Коленесто вратило (радилица), направата која го префрла кружното движење во линиско, е централен дел на најголем број од модерната машинерија во светот. Изумот кој е дело на брилијантниот муслимански инженер ал-Џазри, бил дел од арапските системи за наводнување. Неговата книга од 1206-та Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices покажува дека тој ги измислил или усовршил автомобилските вентили и клипови, и е прадедото на роботиката. Меѓу неговите 50-на пронајдоци се наоѓа и шифруваната брава.



8. Изолација, метод на шиење во кој две парчиња на ткаенина се опшиваат околу изолационен материјал. Се уште не е точно утврдено дали ова е измислено во муслиманскиот свет или пронајдокот е увезен од Кина но во секој случај сигурно е дека крстоносците го имаат украдено овој занает од муслиманите. Тие прв пат го забележале ова кај Сараценските воини, кои наместо оклоп носеле кошули наполнети со слама. Изумот веднаш бил пренесен во Европа каде се користи во создавањето на потопла облека за наслението во северните краеви на континентот.

9. Зашилените сводови, заштитниот знак на европските готски катедрали, всушност се изум позајмен од муслиманската архитектура. Тие биле доста појаки од заоблените римски сводови, што дозволило изградба на поголеми, повисоки и покомплексни градби. Останатите архитектонски позајмици вклучуваат, витражни стакла и изградба на куполи. Самите европските дворци се всушност адаптирана копија на палатите од исламскиот свет - процепи за стрелци, одбрамбени ѕидови, стражарски кули и патеки за стрелци.



10. Голем број од денешните хируршки инструменти го имаат истиот дизајн како оние создадени во 10-от век од муслиманскиот хирург ал-Захрави. Неговите скалпели, пили за коски, медицински клешти и уште 200 пронајдоци се препознатливи за сите денешни хирурзи. Тој исто така бил прв кој открил дека цревата од одредни животни по некое време сами се распаѓаат, поради што можеле да бидат искористени за шиење на оперираните пациенти. Со помош на цревата тој ги создал и првите капсули за пиење. Друг муслимански доктор, ибн Нафис, ја опишал циркулацијата на крвта 300 години пред да ја открие Вилијам Харви. Муслиманските доктори исто така ги измислиле и првите анестетици (од опиум и алкохол) и шупливи игли кои ги користеле за отстранување на катаракта, кои се користат до ден денешен.

11. Ветерниците се измислени во 634-та од еден персијски калиф кој ги користел за мелење жито и наводнување. Сето ова се случувало околу 500 години пред Европа да ја види првата ветерница.


12. Вакцините се уште еден муслимански изум во здравството. Тие во Европа стигнуваат во 1724-та, преку жената на британскиот амбасадор во Истанбул. Речиси 50 години пред западот да почне да зборува за заштита, децата во Турција добивале вакцини за сипаници.


13. Наливперото било измислено во 953-та по барање на султанот на Египет, кој сакал пенкало кое нема да му ги масти рацете и облеката. Слично на денешните пенкала тоа имало резервоар за мастило кое полека го испуштало кон врвот на перото.


14. Системот на нумерирање кој се користи низ светот најверојатно е од индијско потекло но стилот на бројките со сигурност е арапски. Прв пат е испечатен во 825-та во книгата на муслиманските математичари ал-Кваризми и ал-Кинди а името алгерба го има добиено од книгата на ал-Кваризми Al-Jabrwa-al-Muqabilah. Работата на муслиманските научници по 300 години е донесена во Европа од италијанскиот математичар Фибоначи. Муслиманите се виновни и за алгоритмите и тригонометријата.

15. Али ибн Нафи, еден од најголемите мулимански хедонисти, во 9-от век од Ирак во Кордоба го носи концептот на оброк со три јадења - супа, риба или месо и на крај овошје или ореви и слично. Тој е заслужен и за создавање на кристалните чаши.


16. За средновековните муслимани, килимите претставувале дел од рајот. До пристигнувањето на персиските и арапските килими, европските подови биле прекриени со камени плочи или со дрво. Запрепастените арапски патеписци пишуваат за сцени на ужас низ европските домови. "Речиси сите куќи имаат искривени подови. По 20-годишно уринирање на сопствениците и кучињата, повраќаници и истурени јадења, земјата на одредени места почнала да паѓа па во сите домови има дупки."



17. Чековите доаѓаат од арапскиот збор saqq, пишано ветување за плаќање на стоката откако таа ќе биде испорачана. Ова претставувал еден од начините да се избегне носењето пари преку несигурните територии. Во 9-от век муслимански бизнисмен можел без проблеми во банка во Кина да уновчи чек од банка во Багдад.

18. До 9-от век за голем број муслимански научници не било спорно дека Земјата врти околу Сонцето. Доказот за тоа го дал астрономот ибн Хазим кој тврдел дека "Сонцето постојано е во вертикална положба во однос на одредена точка на земјата". Ова се случува околу 500 години пред на Галилео да му светне истата идеја. Пресметките на муслиманските научници биле толку прецизни, што тие во 9-от век тврделе дека обемот на Земјата е 40.253,4 км - утнале за само 200 км.


19. Иако Кинезите го откриле барутот и го користеле во огномети, Арапите се тие кои користејќи калиум нитрат го прочистиле барутот а подоцна го ставиле и во воена употреба. Крстоносците биле преплашени од запаливите справи на муслиманите. До 15 век тие ја измислиле ракетата, која ја нарекувале самодвижечко-запаливо јајце, како и торпедото кое доста добро го користеле во морските битки.



20. Во средновековна Европа сосема регуларно постоеле кујни и градини со растенија, меѓутоа, Арапите се тие кои ги промовирале градините како место за одмарање и медитација. Првите цветни градини во Европа биле отворени во 11 век во муслиманска Шпанија а тие вклучувале и каранфили и лалиња.